Llingua y cultura asturiana

La Carta ye un tratáu ellaboráu pol Conseyu d'Europa nel añu 1992, qu'asegura la proteición y los derechos d'estes llingües que tán amenazaes y que son parte del patrimoniu cultural europeu, asegurando que los sos falantes puedan usales na so vida pública y privada. Falar la llingua propia, anque seya una llingua minoritaria, ye un derechu humanu, y esta Carta establez un marcu de garantíes pa que los Estaos respeten voluntariamente esti derechu.

La Carta aplícase a les llingües europees que s'utilizaron tradicionalmente por parte de la población del Estáu onde se falen. Tamién s'inclúin les llingües que son oficiales y mayoritaries nun Estáu y, al empar, llingües minoritaries n'otru, como l'alemán en Bélxica o'l danés n'Alemaña. Queden fuera de la Carta les llingües de comunidaes d'inmigrantes y los idiomes fechos artificialmente.

Informe del Comité d'Espertos y Espertes sobre l'aplicación de la Carta n'España.

Aprobáu pol Comité d'Espertos y Espertes el 8 d'abril de 2005 y presentáu pol Comité de Ministros y Ministres del Conseyu d'Europa acordies col artículu 16 de la Carta.

L'Estáu Español ratificó en 2001 esti testu que garantiza proteición y derechos amás de pa les llingües que nesti momentu son oficiales (el gallegu, el catalán, l'euskera o l'aranés), pa les qu'inda nun son oficiales: l'asturianu, l'aragonés...

La declaración fecha nel momentu de roblar la Carta diz que "...tamién s'entienden por llingües rexonales o minoritaries les que los Estatutos d'Autonomía protexen y amparen nos territorios onde se falen tradicionalmente".

De magar firmó esti tratáu, l'Estáu español ta obligáu a asegurar una riestra de midíes pa potenciar l'asturianu y les otres llingües a les que s'aplica la Carta en campos como la educación, la xudicatura, los medios de comunicación, l'Alministración y los servicios públicos, les actividaes culturales y la vida social y económica.

Nel Estáu Español, a diferencia d'otros Estaos europeos menos descentralizaos, la responsabilidá del cumplimientu de los más de los aspeutos conseñaos na Carta correspuende a les Comunidaes Autónomes, al ser la proteición de les llingües responsabilidá d'elles y non de l'Alministración central, polo que l'aplicación de la Carta Europea de les Llingües Minoritaries n'Asturies ha d'asegurala, en primer llugar, el Principáu d'Asturies.

Esta Declaración entiende como comunidá llingüística a toa sociedá humana que, asitiada históricamente nun espaciu territorial determináu, reconocíu o non, autoidentifícase como pueblu y tien desendolcao una llingua común como mediu de comunicación natural y de cohesión cultural ente los sos miembros. Cola denominación de llingua propia d'un territoriu faise referencia al idioma de la comunidá históricamente asitiada nesi espaciu. Esta Declaración parte del principiu que los derechos llingüísticos son al tiempu individuales y coleutivos, y adopta como referente de la plenitú de los derechos llingüísticos el casu d'una comunidá llingüística histórica nel so espaciu territorial, entendiendo esti non sólo como área xeográfica onde vive esta comunidá, sinón tamién como un espaciu social y funcional imprescindible pal plenu desarrollu de la llingua.